Pomoc psychologiczna w okresie okołoporodowym

Ciąża to okres dużych zmian w życiu, co wymaga przystosowania się do nowej sytuacji. Zwykle kobiety, bliskie osoby i otoczenie, skupiają się w tym czasie na tym, co dzieje się z ciałem, natomiast wiedza o tym, co dzieje się w psychice, jest dużo mniej powszechna.

     Pomoc psychologiczna w okresie okołoporodowym obejmuje wiele zjawisk i problemów oraz może dotyczyć nie tylko kobiety i dziecka, ale także partnera. Dla porządku, zagadnienia można podzielić zgodnie z następującymi po sobie etapami:

1. Przygotowanie do poczęcia
2. Okres ciąży
3. Poród
4. Funkcjonowanie po narodzinach w diadzie (matka - dziecko) oraz w rodzinie (partner, rodzeństwo dziecka)

     Już faza planowania i przygotowań do poczęcia, może uruchomić konflikty i problemy, które znajdą swój wyraz np. w niepłodności. Gdy nie da się ustalić przyczyn medycznych, warto wrócić do źródeł, przyjrzeć się swoim relacjom z rodzicami, prześledzić trudności z najwcześniejszych faz rozwoju, gdyż są one bezpośrednio powiązane z własnym macierzyństwem (rodzicielstwem). Na tym etapie warto przyjrzeć się swoim prawdziwym potrzebom i pragnieniom oraz zastanowić się, czy jest to w istocie właściwy moment na poczęcie dziecka.

     Doświadczane trudności mogą się tu wiązać z takimi tematami, jak presja ze strony otoczenia, lęk przed ciążą, porodem czy poronieniem, stres, zmęczenie, brak poczucia bezpieczeństwa, trudności w relacji partnerskiej.

Warto skorzystać z konsultacji psychologicznej, gdy:

• nie można medycznie uzasadnić niepłodności
• wyobrażenia o ciąży i porodzie wywołują silny lęk
• poszukuje się sposobu na przejście przez kryzys nieodłącznie związany z narodzinami dziecka w taki sposób, aby stał się on okazją do osobistego rozwoju, zrozumienia siebie i swojego funkcjonowania

     Ciąża to okres dużych zmian w życiu, co wymaga przystosowania się do nowej sytuacji. Zwykle kobiety, bliskie osoby i otoczenie, skupiają się w tym czasie na tym, co dzieje się z ciałem, natomiast wiedza o tym, co dzieje się w psychice, jest dużo mniej powszechna. Dominuje przekonanie, że przyszłą mamę czeka sama radość i szczęście, a wszystkie wątpliwości i niepokoje rozwieje siła tzw. instynktu macierzyńskiego. Ten silny przekaz społeczno - kulturowy bardzo utrudnia kobiecie w ciąży, akceptowanie różnych uczuć (np. złości, niechęci do poczętego dziecka), które mogą się pojawić.

Wydaje się, że właśnie brak umiejętności tolerowania ambiwalentnych emocji związanych z ciążą, jest jednym z największych trudności, jakie mogą napotkać kobiety w tym stanie, przygotowujące się do poczęcia lub będące po rozwiązaniu (np. odczuwanie radości, ekscytacji, nadziei, a jednocześnie lęku, smutku, zmęczenia, złości czy niechęci do dziecka). Uczucia, których nie chcemy czuć, których nie akceptujemy, stają się jeszcze bardziej natarczywe, silniejsze.

Dużym wyzwaniem mogą być też emocje związane z byciem zależną od innych, rodziny, lekarzy, z poczuciem utraty kontroli. Warto wtedy skupić się na swoich zasobach i budowaniu wiedzy, przekonań dotyczących tego, jak kobieta chciałaby, aby wyglądało jej życie po wielkiej zmianie, jaką są narodziny dziecka. Ważne jest, aby kobieta nabrała świadomości, czego potrzebuje. Często nie mamy skąd takiej wiedzy zaczerpnąć.

Bogate przeżycia wewnętrzne w czasie ciąży mogą być dla kobiet zaskakujące. To czas lęków związanych z nową rolą i reorganizacją życia, czas żałoby, bo żegnamy dotychczasowy obraz siebie, czas obaw związanych z odczuwaniem sprzecznych uczuć wobec zachodzących przemian. To także czas powrotu do własnych dziecięcych przeżyć, porównywania się ze swoją mamą. Dzięki spojrzeniu wgłąb siebie, kobieta ma szansę lepiej poznać swoje stany emocjonalne, zyskać świadomośc tego, jak działają ukryte przekonania pochodzące z rodziny, co przełoży się na bardziej świadomo macierzyństwo.

Warto skorzystać z konsultacji psychologicznej, gdy:

• kobieta doświadcza gwałtownych i trudnych do opanowania zmian nastroju
• nie akceptuje emocji, które przeżywa
• czuje, że dużo traci i trudno jej się z tym pogodzić
• partnerom towarzyszy ciągły niepokój o nienarodzone dziecko, mimo że przebieg ciąży jest prawidłowy
• wyobrażenia o porodzie wywołują silny lęk
• partnerom trudno funkcjonować w nowych rolach, czują się zagubieni

      Poród to dla kobiety wyjątowe doświadczenie, któremu towarzyszą intensywne uczucia. Czas wielkiej zmiany, moment przejścia na drugą stronę. Lęk przed porodem jest naturalny, rzecz w tym, żeby nas nie paraliżował, nie utrudniał podejmowania decyzji, nie odcinał od doświadczeń. Przekaz medialny i kulturowo - religijny, a niejednokrotnie historie rodzinne lub te opowiadane przez osoby z otoczenia, niestety wzmacniają ten wpisany w naszą egzystencję lęk. Gdy poród był wyjątkowo trudny, kobieta może np. myśleć, że musi to jakoś dziecku wynagrodzić, w specjalny sposób je chronić, co z kolei będzie wpływać na budowanie relacji między matką, a dzieckiem (granice, dbanie o własne potrzeby). Satysfakcjonujący poród pomaga zaś wejść
w macierzyństwo.

Warto skorzystać z konsultacji psychologicznej, gdy:

• lęk przed porodem paraliżuje i nie pozwala spokojnie przygotowywać się i podejmować decyzji
• poród był trudnym lub nieudanym doświadczeniem w przeszłości
• poród wiązał się z utratą (poronienie, śmierć dziecka)

      Wyniki badań pokazują, że kobieta, która ocenia swój poród jako dobry, ma poczucie ogromnej sprawczości, co daje siłę na pierwsze tygodnie macierzyństwa i bardzo pozytywnie wpływa na jakość relacji między matką, a dzieckiem. Ponadto z danych naukowych wynika, że kobiety, które otrzymują wsparcie terapeutyczne w ciąży, są mniej narażone na wystąpienie depresji poporodowej. Kiedy matka (także wraz z partnerem) decyduje się zwrócić o pomoc, to nie tylko przynosi ulgę sobie, ale wnosi również niebagataleny wkład w rozwój relacji z dzieckiem, łatwiej jej zbudować dobre porozumienie z maleństwem i poczucie własnej kompetencji rodzicielskiej. A to jest z kolei inwestycja w dobrostan kolejnych pokoleń.

Warto skorzystać z konsultacji psychologicznej, gdy:

• doświadczenia okołoporodowe wiążą się z poczuciem kompletnej bezradności, uprzedmiotowienia
• rodzice mają problem z funkcjonowaniem w nowych rolach, w realizacji zadań związanych z macierzyństwem czy ojcostwem
• kobieta nie czuje się kompetentna w relacji z dzieckiem, kontakt z nim nie przynosi jej przyjemności, doświadcza trudnych, np. wrogich, uczuć wobec dziecka, została rozdzielona z dzieckiem urodzonym przedwcześnie
• istnieje konflikt w relacji partnerskiej
• pojawiają się symptomy wskazujące na depresję poporodową

Artykuł przygotowała Magdalena Kubasiak - psycholog, psychoterapeuta pracujący w nurcie Gestalt.